تاکتیک ابتکاری اوکراین برای مقابله با حملات پهپادی روسیه

تاکتیک های دفاع هوایی انعطاف پذیر و سازگارپذیر اوکراینی ها، نیروهای روسیه را وادار به تغییر تاکتیک در حملات پهپادی کرده است. به جای ارسال تعداد معدودی پهپادهای کامیکازه لنست و پهپادهای دیگری که ادعا می شود پهپادهای ایرانی شاهد ۱۳۶ هستند، روسیه تعداد زیادی از این پهپادها را در یک زمان شلیک کرده و برای جلوگیری از مواجهه با سیستم های دفاع هوایی اوکراینی ها، مسیر آن ها را با دقت تغییر می دهد. در حالی که اوکراین در روزهای اخیر اعلام کرده تعداد زیادی از پهپادهای شلیک شده توسط نیروهای روسی را ساقط کرده است، جاستین برانک، کارشناس قدرت هوایی در موسسه خدمات متحده سلطنتی بریتانیا گفته است که نرخ رهگیری نیروهای اوکراینی «چنان خوب شده است که روس ها اکنون در حال ذخیره کردن تولیدات اختصاص یافته ایرانی خود هستند تا تعداد زیادی در اختیار داشته باشند».

برانک می گوید که روسیه اکنون به صورت همزمان ۳۰ تا ۴۰ پهپاد کامیکازه را شلیک می کند. این موضوع تغییر مسیر دیگری در نبرد پهپادی بین روسیه و اوکراین به شمار می آید. در روزهای پس از حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، پهپادهای اوکراینی مجهز به موشک های ضد تانک یا حتی بمب های دست ساز، ستون های زرهی روسیه را دچار وحشت کردند. سپس در اواخر تابستان سال گذشته، در شرایطی که به نظر می رسید اوکراین توانسته قدرت هوایی روسیه را کنترل کند، مسکو شروع به کوبیدن زیرساخت های اوکراینی با موجی از پهپادهای کامیکازه کرد که با تعداد زیاد خود سیستم های دفاع هوایی اوکراین را دچار سردرگمی کرده بودند. همچنین شلیک مداوم این پهپادها در طی ماه ها باعث شده که انبارهای موشک ها و گلوله های ضد هوایی اوکراین به شدت کاهش یابد.

در مقابل، اوکراینی ها یک سری تیم های دفاع هوایی متحرک را تشکیل داده اند که به انواعی از سلاح های کوتاه برد و متحرک مجهز هستند، از جمله توپ های ضد هوایی خودکششی مانند Shilka که ساخت شوروی است و سیستم آلمانی Gepard، موشک های دوش پرتابی مانند Stinger آمریکایی و حتی مسلسل های سنگین دوشکا که توسط شوروی ساخته شده و به نورافکن مجهز شده اند. این رویکرد تازه نیروهای اوکراینی برای مقابله با حملات پهپادی روسیه به شکل قابل توجهی موفق بوده است. برانک در این باره می گوید :«حتی افراد مجهز به دوشکا نیز در کار با این اسلحه ها بهتر می شوند زیرا تمرینات بسیاری داشته اند. در شرایطی که رهگیری اهداف را یاد می گیرید، حتی توپخانه های بدون هدایت راداری که خدمه آن ها را کنترل می کند، می توانند بسیار کارآمد باشند».

اوکراین همچنین عموم مردم را برای جنگ ضد پهپادی بسیج کرده است. برانک در این باره تصریح می کند: «آن ها اپلیکیشن های هوشمندی دارند، به همین خاطر مردم می توانند به سرعت مشاهده پهپادها، موشک ها و هواپیماها را به نوعی کارکرد جمع آوری اطلاعات متمرکز گزارش کنند». در اوایل جنگ روسیه و اوکراین، اوکراینی ها از اپلیکیشن های خدمات دولتی تغییر یافته برای گزارش تحرکات روسیه روی زمین استفاده می کردند. سیستم مشابهی در جنگ جهانی دوم به کار گرفته شد. در جریان نبرد بریتانیا در سال ۱۹۴۰، داوطلبان غیرنظامی که به نیروهای ناظر سلطنتی پیوسته بودند، مشاهده بمب افکن های آلمانی را به شبکه دفاع هوایی متمرکز گزارش می دادند. وقتی بمب افکن ها از رادارهای ساحلی عبور کرده و به مناطق داخلی بریتانیا می رسیدند که پوشش راداری بسیار اندک بود، کنترل کننده های زمینی می توانستند از گزارش های این نیروهای داوطلب برای شناسایی حملات و هدایت جنگنده های نیروی هوایی سلطنتی برای رهگیری آن ها استفاده کنند.

به دلیل وسعت زیاد اوکراین که تنها کمی کوچکتر از ایالت تگزاس است، پهپادهای روسیه باید مسافت طولانی را طی کنند تا به عمق خاک این کشور برسند. برانک می گوید که سرعت پهپادهای کامیکازه ای که روس ها ارسال می کنند نسبتاً پایین است و اگر بتوانید هدف آن را تشخیص دهید، که البته کار ساده ای نیست، زمان کافی برای استقرار تیم ها متحرک ضد هوایی و هدایت آن ها به مسیرهای ممکن این پهپادها وجود دارد که می توانند در ادامه آن ها را ساقط کنند. طبیعتاً روسیه نیز تاکتیک های خود را تغییر داده است. روسیه شروع به ارسال تعداد اندکی پهپاد، پیش از موج اصلی حمله کرده تا توجه سایت های ضد هوایی اوکراین را به خود جلب کند و از آماده سازی نیروهای اوکراینی در این زمینه مطلع شود.

برانک در این باره می گوید: «اگر بتوانند محل استقرار سیستم های دفاع هوایی در منطقه ای خاص را شناسایی کنند، در ادامه مسیر موج اصلی حمله را برای جلوگیری از این سیستم ها تغییر می دهند. این موضوع هم نمونه ای از یادگیری و سازگاری روسیه است و هم شاهدی بر اینکه تمهیدات دفاع هوایی اوکراینی ها در حال حاضر چقدر موثر واقع شده است». اما تیم های ضدپهپادی متحرک اوکراین بیشترین اثرگذاری را علیه پهپادهایی دارند که در ارتفاعات پایین و در عملیات هایی برای نفوذ به عمق خاک این کشور پرواز می کنند.

در خطوط مقدم نبرد، روسیه می تواند از انواعی از تسلیحات بدون سرنشین هوایی استفاده کند، از کوادکوپترهای کوچک تا پهپادهای Orlan-10 که در ارتفاع بین ۵,۰۰۰ تا ۱۶,۰۰۰ پایی پرواز کرده و داده ها را در لحظه برای هدایت توپخانه روسیه جمع آوری و منتقل می کند. برانک می گوید که اورلان یکی از بزرگ ترین مشکلات نیروهای اوکراینی است زیرا می تواند در ارتفاعی بالاتر از برد موشک های پرتابل و توپ های ضد هوایی اوکراین پرواز کند. برانک در این باره تصریح می کند :«اصولاً این بدان معناست که برای ساقط کردن آن ها، اوکراین باید از سیستم های موشک سطح به هوای با هدایت راداری مانند Osa یا Buk استفاده کند. این یکی از چیزهایی است که بخش زیادی از ظرفیت مهمات آن ها را به خود اختصاص داده است».

اخیراً، درز اسناد از سازمان های اطلاعاتی ایالات متحده اعلام می کرد که اوکراین مهمات کافی برای سلاح های ضد هوایی ندارد، به ویژه موشک های سطح به هوا که برای مقابله با جت های روسی به کار گرفته می شوند. در حالی که کشورهای غربی به سرعت به کمک اوکراین شتافته اند تا مهمات بیشتری در اختیار این کشور قرار دهند، کاهش ذخیره انبارهای مهمات اوکراین بدین معناست که این کشور باید با دقت بالاتر و به شیوه صحیح تری از منابع ضد هوایی خود استفاده کند و همانطوری که از اول جنگ نشان داده اند، به روش های جدید و چاره های موقتی روی آورده و دست به ابتکار بزنند.