در لغت جعل به معنای ساختن، تغییر دادن و دگرگون کردن است. در اصطلاح حقوقی، جعل عبارت است از ساختن یک سند یا نوشته، ساخت امضا یا مهر افراد رسمی یا غیررسمی، تراش یا خراش، الحاق یا قلم زدگی، محو یا اثبات، سیاه کردن، تاخیر یا تقدیم تاریخ اسناد و یا الصاق یک نوشته به یک نوشته دیگر و یا استفاده از مهر یک فرد بدون اجازه و مشابه این موارد برای تقلب ، جرم جعل از جمله جرایمی است که به نظم عمومی جامعه آسیب می‌رساند.
این جرم می‌تواند زمینه‌ساز ارتکاب سایر جرایم مانند کلاهبرداری، ارتشاء و اختلاس شود. بنابراین برخورد با جرم جعل و مجازات مرتکبین این جرم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
انواع جعل
جعل به دو دسته کلی تقسیم می‌شود، جعل مادی عبارت است از ایجاد یک سند یا نوشته جعلی، یا تغییر دادن یک سند یا نوشته واقعی به صورت غیرقانونی، جعل معنوی یعنی تغییر دادن محتوای یک سند یا نوشته واقعی بدون تغییر ظاهر آن.
جعل مادی
- ساخت سند یا نوشته جعلی: در این حالت جاعل یک سند یا نوشته جدید را به صورت کامل جعل می‌کند.
- تغییر سند یا نوشته واقعی: جاعل یک سند یا نوشته واقعی را به صورت غیرقانونی تغییر می‌دهد.
جعل مادی می‌تواند در مورد انواع مختلفی از اسناد و نوشته‌ها انجام شود از جمله:
- اسناد رسمی: اسنادی که توسط مقامات رسمی صادر می‌شوند، مانند شناسنامه، کارت ملی، گواهینامه، سند مالکیت، و…
- اسناد عادی: اسنادی که توسط افراد عادی صادر می‌شوند، مانند قراردادها، چک‌ها، و…
- امضا یا مهر: جعل امضا یا مهر افراد رسمی یا غیررسمی نیز نوعی جعل مادی محسوب می‌شود.
جعل معنوی
نوع جعل معمولاً با دستکاری در اطلاعات مندرج در سند یا نوشته انجام می‌شود. جعل معنوی می‌تواند در مورد انواع مختلفی از اسناد و نوشته‌ها انجام شود از جمله:
- تغییر تاریخ سند یا نوشته تاریخ سند یا نوشته را به صورت غیرقانونی تغییر می‌دهد.
- تغییر محتوای سند یا نوشته: در این حالت جعل کننده محتوای سند یا نوشته را به صورت غیرقانونی تغییر می‌دهد.
- تغییر امضای سند یا نوشته: امضای سند یا نوشته را به صورت غیرقانونی تغییر می‌دهد.
مجازات جرم جعل در قانون اسلامی
ماده 528 قانون مجازات اسلامی، هر کس در اسناد یا نوشته‌های غیررسمی مهر یا امضای یکی از اشخاص رسمی را جعل کند یا از مهر یا امضای جعلی استفاده کند، به حبس از شش ماه تا دو سال یا به جزای نقدی از یک میلیون و دویست هزار تا دوازده میلیون ریال یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
جعل مادی در قانون اسلامی حرام و موجب تعزیر است. تعزیر مجازاتی است که مقدار و نوع آن توسط قاضی تعیین می‌شود. میزان مجازات جعل مادی بسته به اینکه موضوع آن چه باشد و به چه شیوه‌ای انجام شده باشد متفاوت است.
به عنوان مثال مجازات جعل سند عادی حبس از سه ماه تا یک سال و جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار تا شش میلیون ریال است. مجازات جعل سند رسمی حبس از شش ماه تا سه سال و جزای نقدی از سه میلیون تا دوازده میلیون ریال است. علاوه بر مجازات تعزیری مرتکب جعل مادی ممکن است به مجازات‌های دیگری نیز محکوم شود از جمله:
- رد مال: اگر جعل به منظور تصاحب مال غیر انجام شده باشد، مرتکب باید مال مورد جعل را به صاحب آن رد کند.
- جبران خسارت: اگر جعل موجب ورود خسارت به دیگری شده باشد، مرتکب باید خسارت وارد شده را جبران کند.
جعل معنوی نیز در قانون اسلامی حرام و موجب تعزیر است. میزان مجازات جعل معنوی بسته به اینکه موضوع آن چه باشد و به چه شیوه‌ای انجام شده باشد متفاوت است. به عنوان مثال، مجازات جعل امضا یا مهر حبس از شش ماه تا دو سال است. علاوه بر مجازات تعزیری مرتکب جعل معنوی ممکن است به مجازات‌های دیگری نیز محکوم شود، از جمله:
- رد مال: اگر جعل به منظور تصاحب مال غیر انجام شده باشد، مرتکب باید مال مورد جعل را به صاحب آن رد کند.
- جبران خسارت: اگر جعل موجب ورود خسارت به دیگری شده باشد، مرتکب باید خسارت وارد شده را جبران کند.
در قانون اسلامی جعل سند رسمی جرم سنگین تری نسبت به جعل سند عادی محسوب می‌شود. این امر به دلیل اهمیت اسناد رسمی در روابط حقوقی است.
جاعل اسناد
در اصطلاح حقوقی جاعل کسی است که سند یا نوشته‌ای را به صورت غیرقانونی و با قصد تقلب جعل می‌کند.
جاعل می‌تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد. جاعل می‌تواند با اعمالی مانند ساختن، تغییر دادن، یا دگرگون کردن یک سند یا نوشته تحقق یابد. به عنوان مثال فردی که مهر یا امضای یک شخص را بدون اجازه آن شخص جعل می‌کند جاعل محسوب می‌شود.
مجازات جرم جعل بسته به اینکه موضوع آن چه باشد و به چه شیوه‌ای انجام شده باشد متفاوت است.
به عنوان مثال مجازات جعل سند عادی حبس از سه ماه تا یک سال و جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار تا شش میلیون ریال است. مجازات جعل سند رسمی حبس از شش ماه تا سه سال و جزای نقدی از سه میلیون تا دوازده میلیون ریال است.
جاعل علاوه بر مجازات کیفری ممکن است مجبور به جبران خسارت نیز شود. خسارت در جرم جعل عبارت است از زیان‌هایی که به اشخاص ناشی از جعل سند وارد می‌شود.
به عنوان مثال اگر فردی با استفاده از سند مجعول به دیگری خسارتی وارد کند، جاعل باید آن خسارت را جبران کند. جاعل در صورتی که به جرم خود اقرار کند ممکن است مشمول تخفیف مجازات شود.
تشخیص اسناد اصل و جعلی
تشخیص اسناد اصل و مجعول کار دشواری است و نیاز به مهارت و تجربه دارد. با این حال، با توجه به برخی از نکات می‌توان احتمال جعلی بودن یک سند را افزایش داد. روش‌های تشخیص اسناد اصل و مجعول به طور کلی به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
روش‌های ظاهری
این روش‌ها بر اساس بررسی ظاهری سند انجام می‌شوند. برخی از نکاتی که در این روش‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند عبارتند از:
- کیفیت کاغذ: کاغذ اسناد رسمی معمولا از کیفیت بالایی برخوردار است.
- نوع چاپ: چاپ اسناد رسمی معمولا با دستگاه‌های چاپ حرفه‌ای انجام می‌شود.
- رنگ‌ها: رنگ‌های استفاده شده در اسناد رسمی معمولاً با کیفیت بالایی هستند.
- حروف: حروف استفاده شده در اسناد رسمی معمولاً با دقت بالا نوشته شده‌اند.
- امضاء: امضای اسناد رسمی معمولاً با دقت بالا انجام شده‌اند.
روش‌های فنی
این روش‌ها بر اساس استفاده از ابزار و تجهیزات فنی انجام می‌شوند. برخی از روش‌های فنی تشخیص اسناد اصل و مجعول عبارتند از:
- روش‌های شیمیایی: از مواد شیمیایی برای تشخیص جعل استفاده می‌شود. به عنوان مثال می‌توان از جوهر لیزری برای تشخیص جعل چک استفاده کرد.
- روش‌های نوری: در این روش‌ها از نور برای تشخیص جعل استفاده می‌شود. به عنوان مثال می‌توان از اشعه ماورا بنفش برای تشخیص جعل مهر استفاده کرد.
- روش‌های میکروسکوپی: از میکروسکوپ برای تشخیص جعل استفاده می‌شود. به عنوان مثال می‌توان از میکروسکوپ برای تشخیص جعل امضاء استفاده کرد.
روش‌های تشخیص اسناد اصل و مجعول در ایران
در ایران تشخیص اسناد اصل و مجعول توسط کارشناسان رسمی دادگستری انجام می‌شود. این کارشناسان با استفاده از دانش و تجربه خود می‌توانند احتمال جعلی بودن یک سند را افزایش دهند.
در برخی از موارد تشخیص جعلی بودن یک سند تنها با استفاده از روش‌های ظاهری امکان‌پذیر نیست. در این موارد، می‌توان از روش‌های فنی نیز برای تشخیص جعل استفاده کرد.
نکاتی برای پیشگیری از جعل اسناد
برای پیشگیری از جعل اسناد می‌توان از نکات زیر استفاده کرد:
- از نگهداری اسناد مهم در مکان‌های امن و مطمئن خودداری کنید.
- از امضای اسناد مهم در حضور افراد معتمد خودداری کنید.
- از مهرهای اصلی و معتبر برای تهیه اسناد خود استفاده کنید.
- از کپی اسناد مهم خود تهیه کنید و آن‌ها را در مکان‌های امن نگهداری کنید.
مدارک جهت طرح دعوای جعل سند
مدارک لازم جهت طرح دعوای جعل سند عبارتند از:
- شکایتنامه: شکایتنامه باید به صورت کتبی و در دو نسخه تنظیم شود. در شکایت نامه باید مشخصات کامل شاکی و خوانده و مشاوره حقوقی وی، موضوع دعوا، و دلایل و مدارک مورد ادعای شاکی ذکر شود.
- مدارک مثبته: مدارک مثبته عبارتند از اسناد و مدارکی که وقوع جرم جعل را اثبات می‌کنند. مدارکجهت طرح دعوی جعل اسناد شامل موارد زیر است:
- سند مورد ادعای جعل: این سند باید به صورت اصل یا رونوشت ارائه شود.
- گزارش کارشناسی: در صورتی که تشخیص جعل سند توسط کارشناس لازم باشد، باید گزارش کارشناسی مربوطه ارائه شود.
- شهادت شهود: در صورتی که شهود وجود داشته باشند که وقوع جرم جعل را مشاهده کرده باشند، باید شهادتنامه آن‌ها ارائه شود.
مراحل طرح دعوای جعل سند
- اولین قدم در طرح دعوای جعل سند، تهیه مدارک لازم است. مدارک لازم در این دعوا عبارتند از شکایتنامه و مدارک مثبته.
- پس از تهیه مدارک لازم باید دادخواست به دادگاه صالح ارائه شود. دادگاه پس از بررسی دادخواست، قرار قبولی دادخواست را صادر می‌کند.
- پس از صدور قرار قبولی دادخواست، باید دادخواست به خوانده ابلاغ شود. خوانده پس از ابلاغ دادخواست، فرصت دارد تا دفاعیات خود را به دادگاه ارائه دهد.
- پس از ابلاغ دادخواست به خوانده دادگاه به دعوا رسیدگی می‌کند. دادگاه پس از بررسی مدارک و ادله طرفین، رای خود را صادر می‌کند.
رسیدگی به دعوای جعل سند در دادگاه کیفری
در صورتی که جعل سند جرم باشد، رسیدگی به این دعوا در دادگاه کیفری انجام می‌شود. دادگاه کیفری پس از بررسی مدارک و ادله طرفین در صورت احراز وقوع جرم جعل، مرتکب را به مجازات تعیین شده محکوم می‌کند.
رسیدگی به دعوای جعل سند در دادگاه حقوقی
در صورتی که جعل سند موجب ورود خسارت به دیگری شود رسیدگی به این دعوا در دادگاه حقوقی انجام می‌شود. دادگاه حقوقی پس از بررسی مدارک و ادله طرفین در صورت احراز وقوع جرم جعل و ورود خسارت مرتکب را به جبران خسارت محکوم می‌کند.
مجازات انواع جعل اسناد
جعل سند عادی عبارت است از ساختن سند عادی یا تغییر دادن سند عادی به صورت غیرقانونی. مجازات جعل سند عادی حبس از سه ماه تا یک سال و جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار تا شش میلیون ریال است.
جعل سند رسمی عبارت است از ساختن سند رسمی یا تغییر دادن سند رسمی به صورت غیرقانونی. مجازات جعل سند رسمی حبس از شش ماه تا سه سال و جزای نقدی از سه میلیون تا دوازده میلیون ریال است.
جعل مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیررسمی نیز جرم محسوب می‌شود. مجازات جعل مهر یا امضای اشخاص رسمی حبس از شش ماه تا دو سال یا جزای نقدی از یک میلیون و دویست هزار تا دوازده میلیون ریال است.
مجازات جعل مهر یا امضای اشخاص غیررسمی حبس از سه ماه تا یک سال یا جزای نقدی از ششصد هزار تا شش میلیون ریال است.
جعل اسم یا عنوان مجعول نیز جرم محسوب می‌شود. مجازات جعل اسم یا عنوان مجعول حبس از شش ماه تا دو سال یا جزای نقدی از یک میلیون و دویست هزار تا دوازده میلیون ریال است. استفاده از سند مجعول نیز جرم محسوب می‌شود. مجازات استفاده از سند مجعول حبس از یک تا پنج سال است.
تحصیل سند مجعول نیز جرم محسوب می‌شود. مجازات تحصیل سند مجعول حبس از شش ماه تا دو سال یا جزای نقدی از یک میلیون و دویست هزار تا دوازده میلیون ریال است.
در صورتی که جعل سند موجب ورود خسارت به دیگری شود، مرتکب علاوه بر مجازات جعل، به جبران خسارت نیز محکوم می‌شود.
جعل مدارک شناسایی
جعل مدارک شناسایی جرم سنگینی است که می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد. جعل مدارک شناسایی عبارت است از تغییر در مدارک شناسایی با قصد تقلب.
انواع مدارک شناسایی
مدارک شناسایی انواع مختلفی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شناسنامه
- گذرنامه
- کارت ملی
- گواهینامه رانندگی
- کارت دانشجویی
- کارت بیمه
- کارت اعتباری
مجازات جعل مدارک شناسایی
مجازات جعل مدارک شناسایی در قانون مجازات اسلامی ایران به شرح زیر است:
- جعل شناسنامه: مجازات جعل شناسنامه حبس از یک تا پنج سال است.
- جعل گذرنامه: مجازات جعل گذرنامه حبس از یک تا پنج سال است.
- جعل کارت ملی: مجازات جعل کارت ملی حبس از یک تا پنج سال است.
- جعل گواهینامه رانندگی: مجازات جعل گواهینامه رانندگی حبس از یک تا پنج سال است.
- جعل کارت دانشجویی: مجازات جعل کارت دانشجویی حبس از شش ماه تا دو سال یا جزای نقدی از یک میلیون و دویست هزار تا دوازده میلیون ریال است.
- جعل کارت بیمه: مجازات جعل کارت بیمه حبس از شش ماه تا دو سال یا جزای نقدی از یک میلیون و دویست هزار تا دوازده میلیون ریال است.
- جعل کارت اعتباری: مجازات جعل کارت اعتباری حبس از شش ماه تا دو سال یا جزای نقدی از یک میلیون و دویست هزار تا دوازده میلیون ریال است.
آثار جعل مدارک شناسایی
جعل مدارک شناسایی می‌تواند آثار مختلفی داشته باشد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مجرمیت: جعل مدارک شناسایی جرم محسوب می‌شود و مرتکب آن تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرد.
- ناامنی: جعل مدارک شناسایی می‌تواند موجب ناامنی و افزایش جرایم شود.
- تقلب: جعل مدارک شناسایی می‌تواند برای تقلب و تحصیل مال نامشروع استفاده شود.
راهکارهای پیشگیری از جعل مدارک شناسایی
مردم باید نسبت به عواقب جعل مدارک شناسایی آگاه شوند. دستگاه‌های دولتی و انتظامی باید نظارت دقیقی بر صدور و جعل مدارک شناسایی داشته باشند.
استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و تشخیص هویت می‌تواند در پیشگیری از جعل مدارک شناسایی موثر باشد.
جعل اسناد بانکی، خزانه، اسکناس و اوراق
جعل اسناد بانکی، خزانه، اسکناس و اوراق از جمله جرایم مهم و پر هزینه در اقتصاد هر کشوری است. این جرایم می‌تواند موجب اختلال در نظام اقتصادی و مالی کشور شود.
جعل اسکناس
جعل اسکناس عبارت است از ساختن اسکناس جعلی یا تغییر دادن اسکناس واقعی با قصد تقلب. جعل اسکناس جرم سنگینی است و مجازات آن در قانون مجازات اسلامی ایران حبس از پنج تا پانزده سال و جزای نقدی معادل دو برابر ارزش اسکناس جعلی است.
جعل اوراق بهادار
جعل اوراق بهادار عبارت است از ساختن اوراق بهادار جعلی یا تغییر دادن اوراق بهادار واقعی با قصد تقلب. جعل اوراق بهادار جرم سنگینی است و مجازات آن در قانون مجازات اسلامی ایران حبس از پنج تا پانزده سال و جزای نقدی معادل دو برابر ارزش اوراق بهادار جعلی است.
جعل اسناد بانکی
جعل اسناد بانکی عبارت است از ساختن اسناد بانکی جعلی یا تغییر دادن اسناد بانکی واقعی با قصد تقلب. جعل اسناد بانکی جرم سنگینی است و مجازات آن در قانون مجازات اسلامی ایران حبس از پنج تا پانزده سال و جزای نقدی معادل دو برابر ارزش اسناد بانکی جعلی است.
جعل اسناد خزانه
جعل اسناد خزانه عبارت است از ساختن اسناد خزانه جعلی یا تغییر دادن اسناد خزانه واقعی با قصد تقلب. جعل اسناد خزانه جرم سنگینی است و مجازات آن در قانون مجازات اسلامی ایران حبس از پنج تا پانزده سال و جزای نقدی معادل دو برابر ارزش اسناد خزانه جعلی است.
سلب مسئولیت: مطالب منتشرشده در دسته رپورتاژ آگهی توسط شرکت‌های ثالث تهیه شده و جنبه تبلیغاتی یا بیانیه خبری دارند. این مطالب صرفاً بازنشر شده و شهرسخت‌افزار مسئولیتی در قبال صحت محتوای آن ندارد.
